دیدگاه یا نگرش کمیسیون دسترسی به اطلاعات به کنفرانس جینیوا

افغانستان کشوری است که علیرغم دهه ها جنگ، هنوز هم از خشونت های داخلی، تروریزم بین المللی، فساد، نفوذ گروه های افراطی و فقر رنج می برد.

اوضاع بد امنیتی اخیر در افغانستان؛ وحدت، اتحاد و وعدۀ انسانها برای صلح و امنیت مشترک در جهان را توجیه می کند. خوشبختانه جامعه بین المللی با حمایت مداوم در بخش های مختلف، همیشه در زمان های دشوار همکار بزرگ افغانستان بوده است. به ویژه، در نهادینه سازی ارزش های دموکراتیک، حاکمیت قانون و حقوق بشر. "کنفرانس 2020 افغانستان و راهی برای صلح ، رونق و اعتماد به نفس در جینیوا" نیز فرصتی برای همه ذینفعان است که صدای افغان ها را بشنوند و از آنها برای رسیدن به صلح و سعادت حمایت نمایند تا اعتماد به نفس آنها بلند برود.

قابل ذکر است که در کنار تروریزم بین المللی، فساد اداری عامل مهم دیگری است که وضعیت کلی افغانستان را به شدت شکننده ساخته است. دسترسی به اطلاعات و نشر فعالانه اطلاعات را می توان ابزاری اساسی برای مبارزه با فساد و فایق آمدن بالای مقامات فاسد دانست. زیرا تأمین حق دسترسی به اطلاعات در حقیقت اطمینان از شفافیت، پاسخگویی، مبارزه با فساد و مشارکت عمومی در تصمیم گیری های کلی دولت را تضمین می کند.

قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان (تصویب شده) در تاریخ 26 جنوري 2004 ، (حق دسترسی به اطلاعات) را برای همه اتباع افغانستان تضمین کرده است ، که پاراگراف 3 ماده 50 آن چنین صراحت دارد، (اتباع افغانستان حق دسترسی به اطلاعات از ادارات دولتی را در حدود احکام قانون دارا می باشند). بر اساس این مادۀ قانون اساسی، اولین قانون دسترسی به اطلاعات در سال 2014 تصویب شد و بعداً در سال 2019 تعدیل شد که به اساس درجه بندی جهانی (https://www.rti-rating.org ) در میان حدود 120 قانون در سراسر جهان مقام اول را بدست آورد.

کمیسیون دسترسی به اطلاعات یک نهاد تازه تأسیس است که به پیشرفت های بیشتری نیاز دارد، اما در دورۀ کوتاه کاری خویش توانسته است دستاوردهای قابل ملاحظه ای داشته است. برای اینکه دسترسی به اطلاعات در افغانستان به واقعیت تبدیل شود، راهی طولانی را باید پیمود؛ سازمانهای تازه تأسیس معمولاً با مشکلاتی از قبیل: کمبود و یا در اختیار نداشتن فضای مناسب کاری، عدم بودجۀ کافی و کارکنان ورزیده، کمبود تجهیزات و سایر مشکلات روبرو اند؛ علاوه بر این، مشکلات عمده ی دیگری نیز در زمینه دسترسی به اطلاعات وجود دارد که شامل موارد زیر است: حاکمیت فرهنگ محرمیت از مدت زمان بسیار طولانی در بیروکراسی نهادهای اداری افغانستان، سطح پایین آگاهی از قانون در اجتماع و نهادهای عامه، عدم موجودیت سیستم های مدیریت کارا، نگهداری و آرشیف اسناد، عدم حضور فعال کمیسیون در ولایات و عدم استخدام مسؤولین مراجع اطلاع رسانی (PIO) در ولایات.

کمیسیون دسترسی به اطلاعات برای غلبه و فایق آمدن بر مشکلات فعلی، یک پلان عمل استراتژیک پنج ساله تدوین کرده است که در آن همه شرکای نزدیک و ذینفعان را شناسایی کرده و برنامه خاصی برای آنها در نظر گرفته است. کمیسیون دسترسی به اطلاعات نتایج کلیدی را در استراتیژی پیش بینی کرده است که عبارتند از: توسعۀ سازمانی (کمیسیون)، بلند بردن سطح آگاهی عامه، حمایت از مسؤولین مراجع اطلاع رسانی، نهاد ها و سهامداران.

خوشبختانه کمیسیون دسترسی به اطلاعات دستاوردهای بزرگی مانند: به دست آوردن تشکیل تأیید شدۀ رسمی، استخدام 80٪ کارمندان به اساس این تشکیل، افزایش تشکیل اداری از 51 کارمند به 162 کارمند، تهیه و تصویب پلان استراتیژیک پنج ساله تهیۀ طرزالعمل ها برای پیشبرد امور کمیسیون و امور مرتبط به حق دسترسی به اطلاعات، آگاهی دهی به هزاران شهروند افغانستان در مورد حق دسترسی به اطلاعات، رسیدگی به شکایات، نظارت بر وب سایت های نهادهای دولتی، داشتن بودجه مستقل و داشتن زیرساخت.

کنفرانس 2020 جینیوا برای افغانستان، بدون شک فرصتی عالی برای افزودن برخی شاخص های مرتبط با حق دسترسی به اطلاعات، به تعهدات دولت افغانستان است؛ هم برای اطمینان از شفافیت در عملکرد و پاسخگویی در نهاد های دولتی و هم برای حمایت از کمیسیون دسترسی به اطلاعات برای رسیدن به هدف و شاخص های خویش و هم انتقال و مصرف بودجه به مسیر درست و مبارزه با فساد. بدینوسیله کمیسیون دسترسی به اطلاعات شاخص های زیر را برای تعهد دولت افغانستان پیشنهاد می کند که طی چهار سال آینده تضمین شوند:

1. تمام نهادهای دولتی (وزارتخانه ها و ادارات مستقل) باید دیتابیس های آفلاین و آنلاین اسناد را ایجاد کنند؛ تا دسترسی به اطلاعات به اسناد ادارات آسان و سریع شود و از طرف دیگر این اطلاعات به آسانی به دسترس مردم قرار داده شود و از دیجیتل شدن اطلاعات اطمینان حاصل گردد.

2. تمام نهاد های دولتی (وزارتخانه ها و ادارات مستقل) باید طرزالعمل های طبقه بندی اطلاعات را در مطابقت با قانون و در هماهنگی و مشورۀ نزدیک با کمیسیون تهیه و تدوین نمایند.

3. تمام نهاد های دولتی (وزارتخانه ها و ادارات مستقل) باید مراجع مسؤول اطلاع رسانی را داخل تشکیل ساخته و در دفاتر مرکزی و ولایتی خویش مسؤولین مراجع اطلاع رسانی را بگمارند.

رهبری کمیسیون دسترسی به اطلاعات حمایت و همکاری بین المللی با دولت و مردم افغانستان را تحسین نموده و امیدوار است که سکرتریت کنفرانس جینیوا، شاخص های پیشنهادی کمیسیون را در تعهدات/ استراتیژی دولت افغانستان برای اطمینان از شفافیت و پاسخگویی در نظر بگیرد.